Hiçbir anne ve baba çocuğunu kaybetmek istemez. Ama yaşamın gerçeği öyle değil. O sebepledir ki, baba ve anneden önce oğlu veya kızı vefat edebilir. Çevremizde bu tür durumlara sık sık rastlamakta ve birebir yaşamaktayız.
Bugün vefat eden sigortalı oğlu veya kızından dolayı anne ve babaya bağlanan aylıktan bahsetmeye çalışacağız. Yurtdışında yaşayan siz Avrupalı Türklere yönelik olarak vefat eden oğlunuz veya kızınızın ülkemizde sigortası olmasa dahi, yurtdışı borçlanma yoluyla da sizlere emekli aylığı hakkı verilmiştir.
Konuyu iki yönlü olarak bilginize sunacağım.
Birincisi yurtdışına gitmeden önce ülkemizde sigortası, BAGKUR'u veya devlet memuru statüsü olup vefat edenler ile ülkemizde sigortası olmayanlarla ilintili haklarınıza yer vereceğim.
İster evli olsun, ister bekâr, yasal şartları oluşmuşsa çocuğundan anne veya babaya ya da her ikisine SGK tarafından aylık bağlanır. Kardeşlere ise ölüm aylığı bağlanma mevzuatta yeri yoktur.
AYLIK ŞARTLARI
Burada iki önemli tarih aralığı ortaya çıkıyor.
Vefat eden kişinin reform kanununun yürürlüğe girdiği tarih öncesi ve sonrası mı vefat ettiği uygulamayı değiştirir.
Ölüm, 01.10.2008 gününden sonra ise anne ve babaya toplam yüzde 25 oranında aylık bağlanır.
Ölüm 01 Ekim 2008 tarihinden önce ise, ölenin eş ve çocuklardan artan hissesinin bulunması gerekir.
Ancak 65 yaşın üstünde olması halinde artan hisse şartı aranmaz.
2008 Ekim ayından sonra ölen sigortalıdan dolayı ölüm talebinde bulunan ana ve babalara ölüm gelir/aylığı bağlanması için aranan diğer koşulların varlığı yanında mutlaka sosyal güvenlik denetmenleri aracılığı ile gelir tespiti yaptırılması gerekir.
Sosyal güvenlik denetmenlerince ana/babanın her türlü kazanç ve iratlarının tespitinde SOYBİS'ten yararlanılacak ya da SOYBİS sisteminin kullanıldığı kurumlardan yazılı bilgi istenebilecektir.
Denetmenlerce, ana ve babalar hakkında gelir testi yapılırken; harcamalar dikkate alınmaksızın, her türlü kazanç ve irat toplamının 16 yaşından büyükler için belirlenen asgari ücretin net tutarının altında olup olmadığı belirlenecektir. Asgari ücretin net tutarının tespitinde asgari geçim indirimi, asgari ücret tutarına dâhil edilmeyecektir. Örneğin; 2018 yılı ana ve babalar için esas alınacak asgari ücret tutarı 1450,91 TL olacaktır. Gelir testi işlemi hanedeki kişi başına düşen kazanca göre yapılacaktır.
Kazanç ve iratların tespitinde ana ve babanın gerek aynı çocuktan gerekse diğer çocuklarından aldığı gelir veya aylık miktarları dâhil edilmez.
Sigortalının ölümü üzerine emeklik talebinde bulunan ana ve babaya bağlanacak ölüm aylığının başlangıcı, sosyal güvenlik denetmenlerinin gelir tespitine ilişkin raporunda belirtilen tarih esas alınmak üzere belirlenir.
2008 Ekim sonrası ölen sigortalıların hisse olmaması nedeniyle aylık bağlanamayan ana ve babasının 65 yaşını doldurması halinde, Kanunda aranan diğer koşulların da yerine gelmiş olması koşuluyla bu yaşı doldurdukları tarihi takip eden aybaşından itibaren ölüm aylığı bağlanacaktır.
Bağlanan aylıkların kesilmesinde ise ana veya babanın;
- Diğer çocuklarından bağlanacak gelir ve aylıklar hariç olmak üzere kendi sigortalılığı veya hak sahibi olarak gelir/aylık almaya başlamaları halinde, gelir/aylık başlangıç tarihini, - Sosyal güvenlik denetmenlerince her türlü kazanç ve iratlarının asgari ücretin net tutarının üstünde olduğunun tespit edilmesi halinde ise, denetmen raporunda belirtilen tarihi, takip eden ödeme dönemi itibariyle aylık kesilir.
Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan gelir veya aylık almakta iken ölen sigortalı veya hak sahiplerinin ölüm tarihinden sonra hak etmedikleri bir aylık döneme ilişkin gelir ve aylıkların hak sahipleri tarafından bankalardan tahsil edilmesi öngörülmüş olup buna karşın Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmaması esası getirilmiştir.
YURTDIŞINDAKİLERE KOLAYLIK
Kız veya erkek çocuklarınız fark etmeksizin vefat edenlerle ilgili yurtdışı, doğum, askerlik vb borçlanma yoluyla ölüm aylığı alma hakkınız olduğunu unutmayanız. Burada esas olan yukarıda belirtmiş olduğum kriterlere uyuyorsanız yaşadığınız ülkenin önemi yoktur
STAJIMIN BİR ÖNEMİ VAR MI?
UĞUR
12 Ağustos
1974 doğumluyum. 23 Haziran 1997'dan itibaren 16 yıl 1 ay 20 gün Bağ-Kur hizmetim oldu. 27 Temmuz 2013 tarihinden bu yana ise SSK'lı olarak çalışıyorum. 1452 günüm oldu. Ancak 1990 yılında çırak okulundan yapılan SSK girişim, ilk işe giriş tarihi olarak görülüyor. Bunun bana ne gibi faydası olur?
Çıraklık okulunda 1990 tarihindeki girişinizin karşılığında prim görünüyor ise, işe başlangıç tarihi sayılır. 1990 tarihine göre 4/a SS K statüsünden en erken 52 yaşında, şayet prim yatırılmadı ise 4/b Bağ-Kur girişiniz olan 1997 tarihine göre 4/a SS K statüsünden (2013 sonrası 1452 gün SS K çalışmasına istinaden) 57 yaşında emekli olursunuz.
GERİYE DÖNÜK DUL AYLIĞI ALINIR MI?
Müzeyyen / HOLLANDA Babam 29.12.2016'da vefat etti. 01.07.2017 tarihinde annem Hollanda'da yaştan emekli oldu. Bu tarihten iki ay sonra dulluk maaşı bağlandı. Babama yurtdışı borçlanma talebinde bulunduk. 01.07.2017 tarihinden önce annem malulen emekli idi. Geriye dönük 5 yıllık dulluk maaşını alabileceğimizi öğrendim. Doğru mu?
Babanı zın vefat tarihini 2016 olarak belirtmişiniz. 2018 yılında olduğumuz için ancak 2 yıllık bir zaman söz konusu. Ayrıca babanızın vefat tarihi hak sahibi olduğunuz anlamına gelmez. Babanızın vefatından sonra 2017 yılında babanızın adına Türkiye'den borçlanma yaparak gün satın almışsınız. Doğru süreleri borçlandınız ise 1800 günden borçlanma işleminizin bitip, talep tarihiniz aylık bağlanmaya hak kazandığınız tarih olacaktır, ki geriye dönük aylık talep edilemez.
