Fransa'da yasayan çok sayıda Avrupalı Türk'ü ve çeşitli nedenlerle Avrupa'nın değişik ülkelerine dönmüş olanları da düşünerek Fransa'da olan emeklilik hakkınızı gündeme taşıyalım istedim. Her ne kadar sahsi bilgi edinme kanunu kapsamında Fransa'da 55 yasınızdan itibaren her 5 yılda bir kez zorunlu emeklilik sigorta kurumundan genel bir mektup gönderilse dahi yeterince bilgi edinmek mümkün gözükmemekte. Bu yazıda size teknik detaydan uzak bilgi sunacağım. Ülkemizde olduğu gibi Fransa'da emeklilik sistemi kurgusu, yas ve sigorta prim gün sayısı yani diğer bir adıyla trimes üzerine kurgulu.
EMEKLİ OLMANIN ŞARTI
Emekli olacağınız yas, doğum tarihinize bağlıdır. (TABLO 1) Istisnai olarak pek tabi ki yasal emeklilik yasından önce de emekli olma imkânı veren durumlar vardır (uzun çalışma süresi, agır isler, nitelikli isler). Yasal yastan önce emekli olma durumları konusunda bağlı bulunduğunuz emeklilik kurumu ile temas kurmanız iyi olur. Bu konudaki kurumlar; tarım Isçileri, endüstri, ticaret ve hizmetler, havacılık, şirketler veya meslek içinde özel bir statüye sahip olanlar seklindedir.
EMEKLİLİK AYLIĞI NASIL HESAPLANIR?
Gelecekteki emeklilik aylığınızın tutarı çalışma sürenize bağlıdır: çalışma süreleriniz ve yatırılmış olan primler esastır. Bazı şartlar da su hususlar da hesaba katılır: çocuklarınız, askerliğiniz, yurt dışındaki yani Türkiye ve Avrupa Birliği ülke çalışma süreleriniz, çalışmadığınız süreler (issizlik, hastalık, analık, edinilen evlatlığın bakımı süresi vs.) Tam tutarda bir emeklilik aylığına hak kazanmanız için belirli sayıda üç aylık sürelerde prim ödenmiş olmalısınız. Bu üç aylık sürelerin sayısı doğum yılınıza bağlıdır, ilk ise giriş tarihinize bağlı değildir. Yasal ise baslama yasından sonra dahi ise başlamış olsanız bile, üç aylık prim ödeme süreleri değişmez.
(TABLO 2) Çalışılan is kolu ve ağır isler yönüyle bazı özel durumlarda gerekli prim ödeme süreleri farklı olabilmekte.
AYLIĞIN TUTARI VE YAŞ FARKLILIĞI
Sayet gerekli üç aylık süreleri tamamladıktan sonra emekliliğe ayrılıyorsanız, ne kesinti yapılmış, ne de artırım yapılmış, yani tam tutarda olan bir emeklilik maaşı alırsınız. 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren, 1 Ocak 1957 tarihinden sonra doğan ve özel sektörde ücretli olarak çalışmış olan kişilerin ek emeklilik maaşları geçici olarak arttırılabildiği gibi, düşürülebilmekte. Sayet gerekli üç aylık prim sürelerini tamamlamadan emekliliğe ayrılırsanız, emeklilik maaşınızın tutarı kesinlikle eksiltilmiş olur. Eger gerekli üç aylık prim sürelerini tamamladıktan ve emekliliğe ayrılmaya hak kazandıktan sonra da çalışmaya devam ederseniz, ek puanlar kazandığınızdan emeklilik maaşınız arttırılır. Üç aylık primleri (çalışmadan) ödeme imkanlarınız bulunmakta: Bu konu ülkemizdeki isteğe bağlı prim ödemenin bir başka şeklilidir.
EMEKLİLİĞE AYRILMAK İÇİN TALEP ŞART MI?
Fransa'da emekliliğe ayrılma ülkemizde olduğu gibi otomatik olarak olmaz. Emekliliğe ayrılmak için seçtiğiniz tarihten birkaç ay öncesinden emeklilik kurumunuza dilekçe vermeniz gerekmektedir. Emekliliğe ayrılacağınız tarihe kadar emeklilik kurumu emeklilik aylığınızın tam tutarını sizler adına hesaplar. Bu emeklilik türü bazı rejimlerde çalışma hayatı ile emeklilik arasında geçiş yapma imkanı verir. Bu emeklilik türünde emeklilik aylığınızın bir kısmını alıyorsunuz ve aynı zamanda yarı zamanlı olarak is hayatına devam ediyorsunuz. Yavaş yavaş artan (ilerleyen) emeklilik şartları için üyesi olduğunuz emeklik kurumu ile temas kurmak ve buna göre planlama yapmanız yerinde olur. Sayet Fransa'da 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren emekliliğe ayrılmışsanız, yeni başlayacağınız isten tekrar emekli olma hakkı vermez.
EMEKLİ AYLIĞIM NE KADAR OLUR?
Yahya / ALMANYA
01.01.1964 doğumluyum. 2001 yılından bu yana Alman vatandaşıyım. 5000 gün borçlandım. 2016 yılında iki hafta Türkiye'de çalışmışlığım var. Halen yurtdışında çalışıyorum. Bu sebeple aylık talep etmedim. Ne kadar aylık alabilirim? Çalışmama son verirsem hemen aylığım bağlanır mı?
Hem aylık hesabı hem de çalışma bitimi sonrası aylık alabilmenizin cevabını verebilmem için yapılan işlemlerin ve evrakların incelenmesi gerekmekte. Çünkü borçlandığınız dönem yapılan işlemin doğruluğu aylık yaşınızın 48-60 yaş aralığında, alacağınız aylığın da yaptığınız işleme bağlı olarak 1000 - 1867 TL arasında olmasını belirlemektedir.
?E-DEVLET'TE GÖRÜNEN AYLIK YANLIŞ MI?
?Esat / ALMANYA
17.09.1965 doğumluyum. 1985'de 18 ay askerliğimi yaptım. 1992 yılının birinci ayında Almanya'da çalışmaya başladım ve 2006 yılına kadar çalıştım. 2006 yılında 5580 gün askerliğimle beraber 3,50 dolar üzerinden prim yatırdım. 2017'nin 12. ayında emekli olmak için dilekçe verdim. Şuanda çalışmıyorum. Yüzde eli rahatsızlığım var ve bana gelen belgede 1590 TL aylık bağlanmış. Ben E-Devlete ilk baktığımda bu aylık 1912 TL gösteriyordu. Bu hataysa nasıl düzelttirebilirim?
AYLIK hesabının hatalı ya da doğru olarak bildirebilmem için yapılan borçlanmanın hangi dönemlere gittiğini incelemem gerekli. Ancak dolar borçlanmasında şimdiki yurtdışı borçlanma işlemleri gibi dönem seçilemediğinden dolayı ödeme yapıldığı tarihten geriye doğru bir aylık hesabı söz konusuydu. Sigorta kurumuna dilekçe ile başvurabilir, aylık hesabınızın yeniden hesaplanması talebinde bulunabilirsiniz.
Bazen birikmiş aylıkları aylık gibi görebiliyorsunuz.
STAJ BAŞLANGIÇ OLARAK SAYILIR MI?
Selçuk / ALMANYA
01.01.1974 doğumluyum. 2000 yılı Ağustos ayında Almanya'ya geldim. Türkiye'de sigortalı çalışmışlığım yok. 2014 yılında 10 günlük çalışma yaptım. 18 aylık askerliğim var. 1989 yılı Kasım ayında staj döneminden sigorta girişi görünüyor. E-devlet kapısından 4a hizmet sorgulamasında gördüm. Almanya'da 2001 yılından itibaren çalışmaya başladım. Buna göre nasıl ve kaç yaşında emekli olabilirim?
Türkiye'de staj yapılan süreler uzun vadeye yönelik prim bulunmadığı için emeklilik hesabında göz önüne alınmaz. Askerlik borçlanması ve yurtdışında çalışılan ve boşta geçen süreleri borçlanarak gün satın alabilir, 97 bin 416 TL ödeyerek 60 yaşında emekli olabilirsiniz.
